Stop met jezelf te verkopen!
Het sollicitatiegesprek. Er zijn maar weinig mensen bij wie het geen spanning triggert. Waarom? Er staat veel op het spel en je moet jezelf overtuigend zien te verkopen. Dat idee roept onzekerheid en weerstand op. Die helpen niet bepaald om goed voor de dag de komen. Wat kun je doen om van die irritante spanning af te komen?
Om deze vraag te beantwoorden, kijken we eerst naar het verband tussen je gedrag, gevoel en gedachten.
Emoties ontstaan doordat je brein een positieve of negatieve lading geeft aan wat je waarneemt of meemaakt. Het zijn dus je gedachten over de situatie die de emotie oproepen. Die emotie stuurt vervolgens het gedrag dat je vertoont:
- Positieve emoties maken dat je ontspannen en open bent, en ontvankelijkheid voor de omgeving.
- Negatieve emoties leiden tot verkramping en tunnelvisie. Ze maken dat je je angstig voelt in sociale situaties, en dat je minder toegang hebt tot je creativiteit.
Ervaar jij spanning tijdens sollicitatiegesprekken? Dan ziet dit proces er waarschijnlijk ongeveer als volgt uit:
Voorafgaand aan het gesprek:
Gedachten: Help, ik ben uitgenodigd voor een gesprek! Moet ik mezelf weer verkopen! Als het me maar lukt of overtuigend over te komen! Als ik maar niet ga stamelen, net als de vorige keer!
Gevoel: Paniek!
Gedrag: Krampachtig voorbereiden op alle mogelijke vragen die gesteld zouden kunnen worden.
Tijdens het gesprek:
Gedachten: O nee, ik weet geen antwoord op deze vraag! Ik ben het weer aan het verprutsen!
Gevoel: Angst om te falen en beoordeeld te worden, die zich uit in fysieke stressreacties als een rood hoofd, trillende stem, knoop in je maag. Weerzin tegen de situatie.
Gedrag: Gesloten en afwijzend non-verbaal en verbaal gedrag: geen oogcontact maken, geen praatje aanknopen, geen vragen stellen, korte, onpersoonlijke antwoorden geven, koortsachtig op zoek zijn naar het juiste antwoord.
Na afloop:
Gedachten: Ik heb het weer verprutst. Ik kwam totaal niet overtuigend over. Ik kreeg weer rode vlekken in mijn nek. Zie je wel, ik kan het gewoon niet…
Gevoel: FAIL
Gedrag: zelfverwijt, vastzitten, passief worden
Het probleem zijn de gedachten die je hebt over het sollicitatiegesprek. Het idee dat je jezelf moet verkopen en dat je dat niet kunt. Die roepen onzekere emoties op, die leiden tot verkrampt gedrag. De oplossing is tweeledig:
- afstappen van het idee dat je jezelf moet verkopen om een goede indruk te maken
- je aandacht richten op je leerproces
Een vervelend gesprek met jezelf?
De term verkopen roept associaties op met activiteiten als ‘iemand iets aansmeren’, ‘jezelf op de borst kloppen’, ‘iemand overhalen iets van je te kopen’. Zeker als je een wat introverter of bescheiden type bent, staan dit soort begrippen ver van je af. Het idee dat je jezelf moet verkopen, kan je dan ontzettend in de weg zitten. Als je je blindstaart op dat doel, loop je het risico dat je alleen maar bezig bent met de vraag of het je wel zal lukken. De kans is groot dat er een intern stemmetje de kop op steekt dat ongewenst commentaar levert op je prestaties. Bijvoorbeeld om je te vertellen dat je zojuist een ontzettend domme vraag hebt gesteld, dat je stem onvast klinkt, dat het je nooit zal lukken om de juiste indruk te maken…
Het probleem is dat je niet goed jezelf kunt zijn als je last hebt van dit soort storende gedachten. Je verliest de verbinding met jezelf en met je sterke punten. Erger nog, je verliest op zo’n moment ook de verbinding met je omgeving! In plaats van een goed gesprek met de mensen tegenover je, voer je een vervelend gesprek met jezelf.
Een prettig gesprek met de selecteur!
De intentie om jezelf te verkopen, kun je dus met een gerust hart overboord zetten. Veel fijner is het als je een gesprek ingaat met de intentie om te achterhalen of de baan goed bij je past. Je kunt een sollicitatiegesprek dan zien als een gelijkwaardige uitwisseling tussen twee partijen die graag een beeld van elkaar willen krijgen.
Als het doel is om te onderzoeken of er een match is, wat staat je dan te doen? Een waarachtig beeld geven van jezelf! Laten zien hoe jij dingen aanpakt. Vertellen wat jij meebrengt als collega. Hoe jij met jouw talenten, interesses en ervaring een bijdrage kunt leveren. Interesse en belangstelling tonen. Vragen stellen. Je oprechte enthousiasme delen.
Dan hoef je jezelf helemaal niet te verkopen. En dus ook niet de hele tijd bezig te zijn met de vraag of het je wel lukt om overtuigend over te komen. Of met jezelf kwalijk nemen dat je daar niet in slaagt. In plaats daarvan kun je je aandacht richten op de mensen met wie je in gesprek bent.
Focus op leerproces
Ieder sollicitatiegesprek is een kans om je sollicitatievaardigheden te trainen. Richt je aandacht op de vraag hoe je van het gesprek gaat leren. En op welke manier je gaat oefenen met effectief communicatiegedrag. De volgende vragen helpen daarbij:
- Als ik me voorstel dat het gesprek goed is verlopen, hoe ziet dat er dan uit?
- Wat heb ik dan gedaan dat effectief was?
- Heb ik dat in een eerder gesprek wel eens gedaan? Op welke manier ga ik dat nu toepassen?
- Welke technieken zie ik mensen toepassen die goed zijn in zichzelf profileren?
- Op welke manier ga ik die technieken zelf toepassen?
- Welke nieuwe dingen ga ik uitproberen?
- Na afloop kijk je terug op je leerproces. Je geeft jezelf geen oordeel, maar gaat na wat het effect was van je gedrag, welke stappen effectief waren en wat voor herhaling vatbaar is.
Kortom, stap van het idee dat je jezelf moet verkopen. En ga je aandacht richten op je leerproces. Die stappen zullen je helpen om onzekerheid en weerstand om te buigen in zelfvertrouwen en plezier. Om positieve gedachten te ontwikkelen over sollicitatiegesprekken Zodat je kunt profiteren van het effect van positieve emoties op je gedrag. Dan kun je gewoon jezelf zijn. Open en ontvankelijkheid voor je omgeving. Mét een gezonde dosis spanning. Want die hoort er gewoon bij!
Tekst: Eline Sluijs